آریا، کودک دو‌زبانه با اختلال در رشد گفتار

آریا، پسربچه‌ای حدود ۳ ساله، یکی از مراجعان تازه‌وارد به کلینیک گفتار توان‌گستر کرج است. طبق شرح والد، رشد حرکتی او طبیعی بوده، دندان در ۹ ماهگی درآمده و در ۱۴ ماهگی راه رفته است. اما در زمینه گفتار، پیشرفت کافی نداشته و هم‌اکنون گفتارش واضح، روان و کامل نیست. خانواده در ابتدا به او به‌صورت همزمان فارسی و ترکمنی صحبت کرده‌اند و در کنارش کارتون‌های انگلیسی نیز دیده است. این موضوع باعث شکل‌گیری گفتار ناقص، تقلید صوتی بدون معنا، و حذف بخش‌هایی از کلمات شده است. گفتاردرمانی قبلی در شهر مبدا اثربخشی کافی نداشته و والد اکنون برای دریافت برنامه‌ی علمی و ساختاریافته‌تر، به مرکز گفتار توان‌گستر کرج مراجعه کرده است.

تحلیل تخصصی وضعیت کودک

۱. اختلال در رشد زبان بیانی و درک مفاهیم

آریا هنوز توانایی بیان درست جملات یا حتی واژگان کاربردی را ندارد و تقلید او صرفاً طوطی‌وار است. این وضعیت به‌ویژه در کودکانی دیده می‌شود که زبان اصلی محیط بر زبان مادری خانواده منطبق نیست، یا کودک همزمان با سه زبان (فارسی، ترکمنی، انگلیسی) مواجه شده باشد.

۲. تقلید غیرهدفمند و حذف واج‌ها

آریا کلمات را ناقص می‌گوید (مثلاً فقط بخش ابتدایی یا میانی آن را)، که می‌تواند نشانه‌ای از اختلال واج‌شناختی باشد. در این کودکان، مسیر انتقال از تقلید صوتی به گفتار هدفمند به‌درستی طی نمی‌شود.

۳. کاهش خودانگیختگی در گفتار

بر اساس توصیف مادر، آریا به دلیل استفاده بیش‌ازحد از محتوای چندزبانه‌ی تصویری (کارتون‌ها) در بیان نیازها به‌جای استفاده از واژه، بیشتر به تقلید یا سکوت متوسل می‌شود.

مایلستون طبیعی رشد گفتار در کودکان

در مقایسه با این مایلستون‌ها، آریا در سن ۳ سالگی هنوز نتوانسته به سطح طبیعی ۲ سالگی از نظر زبان بیانی برسد.

خطای رایج: آموزش هم‌زمان چند زبان قبل از تثبیت زبان پایه

قرار گرفتن کودک در معرض چند زبان به‌خودی‌خود مشکل‌ساز نیست، اما زمان و ترتیب معرفی زبان‌ها بسیار اهمیت دارد. در سنین زیر ۳ سال، کودک باید ابتدا زبان پایه (زبان خانه) را کامل یاد بگیرد. ورود هم‌زمان چند زبان می‌تواند باعث:

• افزایش بار شناختی و کاهش انگیزه برای گفتار

• اختلال در تمایز آوایی و معنایی

• تقویت تقلید صوتی بی‌معنا به‌جای تولید هدفمند زبان

برنامه درمانی در کلینیک گفتار توان‌گستر کرج

۱. ارزیابی اولیه

آریا تحت ارزیابی شناختی، گفتاری، شنیداری و روان‌شناختی توسط تیم تخصصی کلینیک قرار می‌گیرد.

۲. طراحی پلن درمانی شخصی‌سازی‌شده

برنامه اختصاصی او توسط آسیب‌شناس گفتار و زبان و متخصص روان‌شناسی عمومی، جناب آقای سیاوش عطایی طراحی می‌شود. محورهای این برنامه عبارت‌اند از:

الف) تثبیت زبان پایه (فارسی)

ب) اصلاح واج‌ها و حذف تقلید بی‌معنا

• آموزش تدریجی صداهای هدفمند در قالب بازی

• تمرینات صوتی – حرکتی برای تثبیت صدا

ج) تحریک زبان دریافتی

د) بازی‌درمانی برای ارتباط‌سازی

نقش والدین در خانه

برای موفقیت درمان، والدین آریا آموزش می‌بینند تا:

• فقط از زبان فارسی استفاده کنند

• هر روز ۱۵ دقیقه تمرین گفتاری همراه با بازی داشته باشند

• واژه‌های جدید را با تکرار فضایی در محیط خانه آموزش دهند

• به هر تقلید بی‌معنای کودک، واکنش تقویتی ندهند و فقط گفتار درست را تشویق کنند

بسته‌های درمانی پیشنهادی

۱. پکیج از واژه تا گفتار
مناسب کودکانی با رشد زبان بیانی ناقص، شامل تمرینات تقویت واژگان، جمله‌سازی و بازی‌درمانی.

۲. پکیج زبان‌آموز جامع
تمرکز بر تحریک گفتار هدفمند، تثبیت زبان پایه، آموزش والدین و نظارت مداوم.

پاسخ به ۱۰ سؤال پرتکرار والدین درباره کودکان دوزبانه و تأخیر گفتار

۱. آیا دیدن کارتون انگلیسی باعث دیرگویی می‌شود؟
اگر بدون درک و تکرار هدفمند باشد، بله. کودک فقط تقلید صوتی یاد می‌گیرد.

۲. آیا چندزبانه بودن باعث سردرگمی کودک می‌شود؟
در صورت عدم تثبیت زبان اول، بله. ذهن کودک نمی‌تواند زبان‌ها را تفکیک کند.

۳. چگونه بفهمم مشکل تقلید دارد یا اختلال گفتار؟
اگر کودک واژه‌ها را ناقص بگوید، افعال را اشتباه استفاده کند و گفتارش نامفهوم باشد، باید ارزیابی تخصصی شود.

۴. در چه سنی باید گفتار کودک روان باشد؟
از ۳ تا ۴ سالگی گفتار باید قابل فهم، جمله‌محور و خودانگیخته باشد.

۵. گفتاردرمانی از چه سنی مفید است؟
از ۱۸ ماهگی به بعد، مداخله می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

۶. آیا تأخیر گفتار خودش برطرف می‌شود؟
در مواردی بله، اما وقتی تقلید بی‌معنا یا حذف واج دیده شود، نیاز به درمان تخصصی است.

۷. چند جلسه گفتاردرمانی در هفته نیاز است؟
برای کودکان با تأخیر متوسط تا شدید، ۲ تا ۳ جلسه در هفته توصیه می‌شود.

۸. درمان چند ماه طول می‌کشد؟
بین ۶ تا ۱۲ ماه درمان پیوسته، بسته به شدت اختلال و همکاری خانواده.

۹. آیا درمان آنلاین هم مؤثر است؟
در صورت همراهی والدین و دستورالعمل مناسب، جلسات نیمه‌حضوری می‌توانند اثربخش باشند.

۱۰. آیا گفتار کودک به‌طور کامل اصلاح می‌شود؟
در بسیاری موارد، بله. به شرطی که مداخله علمی، منظم و مداوم باشد.

پیام نهایی به والدین آریا و خانواده‌هایی با شرایط مشابه

اگر کودک شما واژه‌ها را نصفه می‌گوید، جملات ندارد، زبانش ترکیبی از چند زبان است و گفتارش مفهوم ندارد، لطفاً منتظر بهتر شدن خود‌به‌خود نباشید. در سال‌های طلایی یادگیری زبان، هر ماه تأخیر می‌تواند ماه‌ها درمان را طولانی‌تر کند. همان‌گونه که آریا امروز با مراجعه به مرکز تخصصی گفتار توان‌گستر، در مسیر درمانی علمی قرار گرفته، فرزند شما هم می‌تواند به گفتار هدفمند و ارتباط کامل برسد.

راه‌های ارتباطی کلینیک گفتار توان‌گستر کرج

📍 آدرس: کرج، رجایی شهر، بلوار انقلاب
📞 واتساپ و تماس: 09121623463
🌐 سایت اصلی: digispeech.ir
📺 یوتیوب: youtube.com/@doctorspeechy
🎞 آپارات: aparat.com/doctor_loknat.ir

اینستاگرام:

• برنامه‌های درمانی: @siavashataee

• آموزش بازی‌ها: @goftatavangostar

• تخصصی لکنت: @Device_speech_aid

تلگرام:

• آموزش و والدین: @academysiavashataee

• محصولات گفتاردرمانی: @introducegtg

• صداهای گفتاری: @GTGacademy

• آکادمی لکنت: @doctorloknat