نقش تماس چشمی در رشد ارتباطی نوزاد 👀

تماس چشمی یکی از نخستین ابزارهای ارتباطی نوزاد با دنیای اطراف است. از همان هفته‌های اول زندگی، وقتی نوزاد به چشم‌های والدین نگاه می‌کند، در واقع نخستین درس‌های ارتباطی و اجتماعی خود را می‌آموزد. این رفتار ساده، زیربنای شکل‌گیری اعتماد، امنیت روانی، رشد زبان و گفتار و مهارت‌های اجتماعی در آینده است. پژوهش‌های روان‌شناسی کودک نشان می‌دهند کودکانی که در ماه‌های ابتدایی زندگی تجربه کافی از تماس چشمی و لبخند والدین دارند، در آینده مهارت‌های ارتباطی و زبانی قوی‌تری کسب می‌کنند.

در این مقاله به بررسی کامل نقش تماس چشمی در رشد ارتباطی نوزاد از بدو تولد تا دو سالگی می‌پردازیم و سپس توضیح می‌دهیم چگونه والدین می‌توانند این مهارت را در خانه تقویت کنند و نقش کلینیک گفتار توان‌گستر کرج در این مسیر چیست.

تماس چشمی از بدو تولد تا ۶ ماهگی

در روزهای اول تولد، نوزاد به طور طبیعی به چهره‌ها جذب می‌شود. او نمی‌تواند فاصله دور را ببیند اما به خوبی قادر است چشم‌های مادر یا پدر را در فاصله نزدیک دنبال کند.

۰ تا ۲ ماهگی: نوزاد بیشتر وقت خود را در خواب می‌گذراند، اما هنگام بیداری، اگر به چشمان او نگاه کنید، لحظه‌ای مکث می‌کند و سپس نگاهش را می‌چرخاند. این شروع تعامل اجتماعی است.
۲ تا ۴ ماهگی: نوزاد با دیدن چهره آشنا لبخند می‌زند. این «لبخند اجتماعی» نشانه آغاز درک رابطه دوطرفه است.
۴ تا ۶ ماهگی: نگاه نوزاد پایدارتر می‌شود. او می‌تواند بین اشیا و صورت شما جابه‌جا نگاه کند و برای مدت طولانی‌تر ارتباط چشمی را حفظ کند.

در این دوره، تماس چشمی با والدین باعث ایجاد دلبستگی ایمن و احساس امنیت می‌شود.

تماس چشمی از ۶ تا ۱۲ ماهگی

در نیمه دوم سال اول، تماس چشمی تبدیل به ابزاری فعال برای برقراری ارتباط می‌شود.

نوزاد هنگام شنیدن نام خود، به سمت والدین نگاه می‌کند.
وقتی شیئی را می‌خواهد، با نگاه و اشاره آن را به شما نشان می‌دهد.
شروع به تقلید حرکات صورت و دست می‌کند.

این مرحله مقدمه‌ای بر درک زبان است. نوزاد یاد می‌گیرد از نگاه برای جلب توجه شما استفاده کند و شما نیز به نوبت، نگاه او را دنبال می‌کنید.

تماس چشمی از ۱۲ تا ۲۴ ماهگی

در این دوره کودک وارد مرحله نوپایی می‌شود و استفاده از تماس چشمی پیچیده‌تر می‌گردد.

هنگام شنیدن سؤال، به چشم شما نگاه می‌کند تا واکنش شما را بفهمد.
در بازی‌های ساده (مثل دالی‌بازی) نگاه را به کار می‌برد.
در زمان گفتن اولین کلمات، برای تأیید یا گرفتن پاسخ به چشمان شما نگاه می‌کند.
حس همدلی در حال شکل‌گیری است؛ ممکن است وقتی شما غمگین هستید، با نگاه نگران شود یا وقتی خوشحالید، لبخند بزند.

این بازه زمانی نقطه طلایی برای رشد زبان و ارتباط اجتماعی است. کودکانی که در این مرحله تماس چشمی فعال و مداوم دارند، معمولاً زودتر شروع به صحبت می‌کنند و تعاملات اجتماعی بهتری نشان می‌دهند.

نقش تماس چشمی در رشد زبان و گفتار

تماس چشمی فقط یک رفتار ساده نیست؛ بلکه پایه‌ای برای یادگیری گفتار است.

کودک با نگاه به صورت و لب‌های والدین، شیوه تولید صداها را یاد می‌گیرد.
ارتباط چشمی باعث افزایش توجه مشترک می‌شود؛ یعنی والد و کودک هم‌زمان به یک چیز نگاه می‌کنند. این مهارت برای یادگیری واژگان ضروری است.
کودک از نگاه والدین می‌فهمد چه چیزی مهم است. اگر شما به توپ نگاه کنید و بگویید «توپ»، کودک ارتباط بین شیء و واژه را سریع‌تر یاد می‌گیرد.

تماس چشمی و دلبستگی ایمن

نظریه‌پردازانی چون «جان بالبی» تأکید کرده‌اند که دلبستگی ایمن زیربنای رشد روانی سالم است. تماس چشمی یکی از کلیدی‌ترین عناصر این دلبستگی است. نوزادی که نگاه شما را دریافت می‌کند و در عوض لبخند شما را می‌بیند، احساس امنیت و عشق را تجربه می‌کند. این تجربه به او کمک می‌کند در آینده اعتمادبه‌نفس بیشتری داشته باشد و روابط اجتماعی سالم‌تری برقرار کند.

علائم هشدار در نبود تماس چشمی

گرچه هر کودک ریتم رشدی خاص خود را دارد، اما برخی علائم می‌توانند هشداردهنده باشند:

نوزاد بعد از ۳ ماهگی هیچ لبخند اجتماعی نشان نمی‌دهد.
در ۶ ماهگی به چهره والدین واکنش ندارد.
در یک‌سالگی برای جلب توجه از نگاه یا اشاره استفاده نمی‌کند.
در ۱۸ ماهگی هنوز تماس چشمی پایدار ندارد یا به ندرت به چشم دیگران نگاه می‌کند.

این موارد می‌تواند نشانه تأخیر رشدی، اوتیسم یا اختلالات ارتباطی باشد و لازم است ارزیابی تخصصی انجام شود.

راهکارهای والدین برای تقویت تماس چشمی

در آغوش گرفتن و صحبت کردن: هنگام شیر دادن یا بغل کردن، به چشمان کودک نگاه کنید و آرام با او حرف بزنید.
بازی‌های ساده: بازی‌هایی مثل دالی‌بازی یا دست زدن، توجه کودک را به نگاه شما جلب می‌کند.
لبخند و واکنش: هر بار کودک نگاه شما را دریافت کرد، با لبخند یا صدای شاد پاسخ دهید.
کاهش حواس‌پرتی: هنگام صحبت با کودک، تلویزیون و موبایل را کنار بگذارید تا تمام تمرکز او روی چهره شما باشد.
تمرین توجه مشترک: به اشیاء اشاره کنید، نام ببرید و منتظر واکنش نگاه کودک بمانید.

نقش کلینیک گفتار توان‌گستر کرج در حمایت از رشد ارتباطی کودک

در صورتی که والدین متوجه کاهش یا نبود تماس چشمی در کودک خود شوند، مراجعه به متخصصان ضروری است. در کلینیک گفتار توان‌گستر کرج خدمات زیر ارائه می‌شود:

گفتاردرمانی زودهنگام: برای کودکانی که در رشد زبان و ارتباط تأخیر دارند.
بازی‌درمانی: استفاده از بازی برای تقویت تعامل اجتماعی و تماس چشمی.
مشاوره والدین: آموزش روش‌های عملی به خانواده برای تقویت ارتباط چشمی در خانه.
نوروفیدبک و توانبخشی شناختی: برای کودکانی که مشکلات توجه یا ارتباط دارند.

این کلینیک با بیش از دو دهه تجربه در حوزه گفتاردرمانی و روان‌شناسی کودک، یکی از مراکز پیشرو در استان البرز است و بسیاری از والدین کرجی تجربه موفقی از درمان فرزندانشان در این مرکز داشته‌اند.

📍 آدرس: کرج، گوهردشت، بلوار انقلاب
📞 تماس: ۰۹۱۲۱۶۲۳۴۶۳

تماس چشمی نخستین زبان مشترک بین نوزاد و والدین است. این رفتار ساده، پایه‌ای برای رشد زبان، گفتار، همدلی و مهارت‌های اجتماعی آینده کودک محسوب می‌شود. والدین می‌توانند با لبخند، بازی و توجه، این مهارت را تقویت کنند. در صورت مشاهده علائم هشدار، مراجعه به کلینیک گفتار توان‌گستر کرج بهترین راه برای تشخیص زودهنگام و مداخله مؤثر است.

مرداد 24, 1404

از کجا بفهمیم کودک ما دچار اختلال گفتاری است؟

نقش تماس چشمی در رشد ارتباطی نوزاد 👀

تماس چشمی از بدو تولد تا ۶ ماهگی

تماس چشمی از ۶ تا ۱۲ ماهگی

تماس چشمی از ۱۲ تا ۲۴ ماهگی

نقش تماس چشمی در رشد زبان و گفتار

تماس چشمی و دلبستگی ایمن

علائم هشدار در نبود تماس چشمی

راهکارهای والدین برای تقویت تماس چشمی

نقش کلینیک گفتار توان‌گستر کرج در حمایت از رشد ارتباطی کودک

دکتر روانشناس کودک کرج : ارتباط تغذیه با رشد مغز و هوش کودک 🍎

چرا واکنش نوزاد به صدای مادر مهم است؟ 👩‍🍼🎶

نوشته های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ

پیوندهای مفید

آموزش

تماس با ما