بررسی دلایل کاهش تماس چشمی در کودکان و ارتباط آن با اوتیسم + راهکارهای درمانی
یکی از اولین رفتارهایی که والدین در کودکان خود متوجه می‌شوند و آن را نگران‌کننده می‌دانند، فقدان یا کاهش تماس چشمی است.
این سؤال رایج بسیاری از مادران و پدران است:
چرا فرزندم به من نگاه نمی‌کنه؟ چرا به چشمم زل نمی‌زنه؟ مشکل چیه؟
در این مقاله، به بررسی دلایل علمی کاهش یا عدم تماس چشمی در کودکان، به‌ویژه کودکان دارای اختلال طیف اوتیسم می‌پردازیم و روش‌هایی تخصصی برای بهبود این مهارت مهم معرفی می‌کنیم.
تماس چشمی چیست و چرا مهم است؟
👁 تماس چشمی (Eye Contact) یکی از اولین و مهم‌ترین ابزارهای ارتباط غیرکلامی بین کودک و والدین است. این مهارت، پایه‌ای برای:
-
توجه مشترک
-
یادگیری از محیط
-
تقلید
-
برقراری ارتباط
-
تعامل اجتماعی
-
رشد گفتار و زبان
است. تماس چشمی از حدود ۶ تا ۸ هفتگی در نوزادان آغاز می‌شود و با رشد شناختی، عاطفی و اجتماعی کودک گسترش می‌یابد.
نشانه‌های کمبود تماس چشمی
اگر کودک شما:
🔻 هنگام صدا زدن، به چشمان شما نگاه نمی‌کند
🔻 در حین بازی، ارتباط چشمی کوتاهی دارد یا اصلاً ندارد
🔻 بیشتر به اشیاء یا نور نگاه می‌کند تا به چهره‌ها
🔻 هنگام حرف زدن، نگاهش پراکنده یا به پایین است
🔻 با دیگر کودکان یا بزرگ‌ترها تماس چشمی برقرار نمی‌کند
👈 این نشانه‌ها می‌توانند زنگ هشدار باشند.
دلایل کاهش تماس چشمی در کودکان
1. 🔹 اوتیسم (Autism Spectrum Disorder)
یکی از مهم‌ترین نشانه‌های اولیه اوتیسم، نداشتن یا ضعف در تماس چشمی است.
کودکان دارای اوتیسم ممکن است:
-
ارتباط چشمی را آزاردهنده یا بی‌اهمیت بدانند
-
درک عاطفی ضعیفی از چهره دیگران داشته باشند
-
به جای نگاه کردن به چشم، به اجزای دیگر صورت یا اشیاء علاقه‌مند باشند
-
تمرکز روی جزئیات داشته باشند، نه ارتباط اجتماعی
📌 در کلینیک گفتار توان‌گستر کرج، اولین مرحله ارزیابی اوتیسم شامل بررسی کیفیت تماس چشمی کودک است.
2. 🔹 اضطراب یا خجالت اجتماعی
برخی کودکان به دلایل شخصیتی یا تربیتی، از تماس چشمی دوری می‌کنند. این حالت ممکن است:
✅ این نوع معمولاً با افزایش سن، اعتماد به نفس و تمرین بهبود می‌یابد.
3. 🔹 مشکلات بینایی یا پردازش حسی
کودکانی که دچار اختلال بینایی یا حساسیت‌های نور هستند، ممکن است:
-
به‌خاطر ناراحتی از نور مستقیم، از تماس چشمی پرهیز کنند
-
در تشخیص حالت چهره دیگران مشکل داشته باشند
-
پردازش اطلاعات بصری آن‌ها کند باشد
4. 🔹 تاخیر رشدی یا مشکلات شناختی
در کودکانی که تاخیر گفتاری، تاخیر ذهنی یا مشکلات شناختی دارند، ضعف در تماس چشمی یکی از پیامدهای نارسایی رشد ارتباطی است.
چگونه بدانم مشکل تماس چشمی مربوط به اوتیسم است؟
در اختلال طیف اوتیسم، تماس چشمی معمولاً با سایر علائم همراه است:
✅ پاسخ ندادن به اسم
✅ استفاده نکردن از اشاره برای نشان دادن
✅ بازی نکردن با دیگران به‌صورت تعاملی
✅ علاقه شدید به اشیای خاص
✅ رفتارهای تکراری (مثل چرخاندن اشیا، دست زدن مکرر)
✅ تأخیر در گفتار یا استفاده از جملات طوطی‌وار
📋 انجام تست GARS در کلینیک گفتار توان‌گستر، به شناسایی دقیق شدت اختلال کمک می‌کند.
راهکارهای درمان و تقویت تماس چشمی
✅ ۱. شروع جلسات تخصصی گفتاردرمانی و کاردرمانی ذهنی
درمانگران در جلسات تخصصی:
-
کودک را به سمت ارتباط چشمی هدایت می‌کنند
-
با بازی، گفتار، تقلید و داستان، تماس چشمی را به‌صورت تدریجی تقویت می‌کنند
-
تمرینات ساختاری برای افزایش مدت تماس چشمی ارائه می‌دهند
✅ ۲. تمرینات کاربردی خانگی برای والدین
🧸 بازی‌هایی با هدف نگاه کردن مثل:
-
توپ رو وقتی به من نگاه کردی می‌دم!
-
وقتی نگام کردی، بپر بالا!
-
اسمتو می‌گم، نگاهم کن!
📷 نگاه در آینه: کنار کودک بنشینید و تمرین چهره‌سازی انجام دهید
🎵 آهنگ‌های تعاملی با نگاه: مثل آهنگ‌هایی که نیاز به نگاه، حرکت و واکنش دارند
👀 تمرین تقلید با نگاه به چشم: کودک را دعوت به تقلید از حرکات شما هنگام نگاه کردن به چشم کنید
✅ ۳. استفاده از پکیج‌های تقویتی دیجی‌اسپیچ
پکیج‌های درمانی تخصصی برای تقویت مهارت‌های ارتباطی اولیه شامل:
🎯 پکیج «از واژه تا گفتار»
🎯 پکیج «تربیت شنیداری و مفاهیم ساده»
🎯 پکیج «کودک نابغه من» (تقویت شناخت، توجه، نگاه)
🎯 پکیج «صفر تا صد آموزش گفتار اوتیسم»
📦 همه پکیج‌ها قابل تهیه در: digi-download.ir
چرا کلینیک گفتار توان‌گستر کرج بهترین گزینه برای درمان است؟
✅ بررسی تخصصی تماس چشمی با ابزارهای دقیق
✅ برنامه‌ریزی اختصاصی برای هر کودک
✅ آموزش والدین برای اجرای تمرینات خانگی
✅ تیم حرفه‌ای گفتاردرمانی و روانشناس کودک
✅ همکاری با متخصصان بینایی‌سنجی، نوروسایکولوژی و کاردرمانی
✅ ترکیب درمان حضوری + پشتیبانی آنلاین
راه‌های ارتباطی و دریافت نوبت
📞 مشاوره و نوبت‌دهی:
09121623463 – 02634405830
📍 آدرس کلینیک:
کرج، رجایی‌شهر، بلوار انقلاب، نبش میدان اتحاد، ساختمان آراد، طبقه دوم
🌐 سایت رسمی: digispeech.ir
🛍 فروشگاه دیجیتال: digi-download.ir
شبکه‌های آموزشی برای والدین
📱 اینستاگرام:
📺 ویدیوهای تخصصی:
📣 کانال‌های تلگرام:
کاهش یا فقدان تماس چشمی در کودک، مسئله‌ای جدی اما قابل درمان است.
با شناسایی علت اصلی، ارزیابی دقیق و برنامه‌درمانی فردی، می‌توان این مهارت ارزشمند را در کودک تقویت کرد.
ما در کلینیک گفتار توان‌گستر کرج و دیجی‌اسپیچ در کنار شما هستیم تا کودک‌تان را در مسیر ارتباطی موفق‌تری همراهی کنیم.
✅ این مقاله توسط سیاوش عطایی، آسیب‌شناس گفتار و زبان و متخصص روانشناسی عمومی تهیه شده است.