راهنمای جامع والدین برای مدیریت جیغ‌زدن، خودزنی و رفتارهای شدید هیجانی در کودکان اوتیسم
یکی از چالش‌های بزرگ والدین کودکان دارای اوتیسم، رفتارهای شدید هیجانی مانند جیغ‌زدن‌های ناگهانی، کوبیدن سر به زمین یا دیوار، گاز گرفتن دست خود یا دیگران و گریه‌های بی‌وقفه است.
این رفتارها می‌توانند ترسناک، خسته‌کننده و حتی خطرناک باشند؛ اما خبر خوب این است:
✅ با شناخت علت رفتار و اجرای راهکارهای تخصصی، می‌توان این رفتارها را مدیریت کرد و کاهش داد.
در این مقاله با تکیه بر تجربیات کلینیک گفتار توان‌گستر کرج و برنامه‌های تخصصی دیجی‌اسپیچ، راهکارهایی عملی و مؤثر برای والدین ارائه می‌شود.
چرا کودک اوتیسمی جیغ می‌زند یا خودش را می‌زند؟
این رفتارها معمولاً دلایل پنهانی دارند که اگر کشف شوند، کنترل رفتار آسان‌تر خواهد شد:
🔻 ۱. ناتوانی در بیان نیازها
کودک وقتی نمی‌تواند بگوید «نمی‌خوام» یا «ناراحتم»، به جیغ و خودزنی متوسل می‌شود.
🔻 ۲. اضطراب یا تغییر در برنامه روزانه
کودک اوتیسمی به تغییر حساس است. اگر برنامه‌ی روزش ناگهانی عوض شود، دچار آشفتگی می‌شود و از طریق فریاد یا کوبیدن خود ابراز ناراحتی می‌کند.
🔻 ۳. محرک‌های حسی آزاردهنده
صدا، نور زیاد، لمس شدن یا بوی خاص می‌تواند باعث برانگیختگی عصبی و جیغ‌های غیرقابل کنترل شود.
🔻 ۴. جلب توجه یا رفتار آموخته‌شده
اگر کودک یاد گرفته باشد که با جیغ زدن چیزی می‌گیرد، این رفتار را تکرار خواهد کرد.
قدم اول: آرامش شما = آرامش کودک
در لحظه‌ی بحران:
❌ فریاد نزنید
❌ تهدید نکنید
❌ نگویید “بس کن” یا “نکن” با عصبانیت
✅ بدون حرف، او را در آغوش یا فضای امن ببرید
✅ اگر خودش را می‌زند، دست‌هایش را ملایم نگه دارید
✅ تماس چشمی، نوازش، یا فشار عمیق می‌تواند مفید باشد (در کودکان حسی)
قدم دوم: کشف علت رفتار
از خودتان بپرسید:
-
قبل از جیغ، چه اتفاقی افتاد؟
-
آیا چیزی را می‌خواست و نگرفت؟
-
آیا محیط شلوغ یا پرصدا بود؟
-
آیا گرسنه یا خسته بود؟
📋 در کلینیک توان‌گستر، فرم تحلیلی ثبت رفتار (ABC Chart) به والدین داده می‌شود تا عوامل محرک رفتار شناسایی شود.
قدم سوم: پیشگیری بهتر از برخورد در لحظه
✅ جدول تصویری روتین روزانه استفاده کنید
✅ به کودک گزینه انتخاب بدهید تا احساس کنترل کند
✅ آموزش مهارت‌های بیان خواسته:
مثل استفاده از کارت‌های «می‌خوام آب»، «بدم میاد»، «تمام شد»
✅ محیط آرام، قابل پیش‌بینی و بدون محرک‌های حسی شدید طراحی کنید
✅ تمرینات حسی آرام‌کننده در طول روز (مثل ماساژ، پتو سنگین، شن جادویی)
قدم چهارم: استفاده از گفتاردرمانی و رفتاردرمانی تخصصی
در کلینیک گفتار توان‌گستر کرج:
🧠 جلسات رفتاردرمانی ویژه کودکان با رفتارهای پرخطر برگزار می‌شود
🧠 آموزش ارتباط کاربردی به جای جیغ یا خودزنی
🧠 تمرینات ساختاری برای افزایش تحمل و کنترل هیجان
🧠 آموزش والدین برای برخورد صحیح در خانه و مکان‌های عمومی
🧠 استفاده از پکیج‌های آموزشی ساختارمند برای تمرین در خانه
پکیج‌های مناسب برای این کودکان در digi-download.ir
📦 پکیج PECS (تصاویر ارتباطی) – آموزش درخواست کردن
📦 پکیج «از واژه تا گفتار» – تبدیل نیاز به کلام
📦 پکیج «کودک نابغه من» – تقویت شناخت، کنترل هیجان، تنظیم حسی
📦 پکیج «صفر تا صد آموزش گفتاری اوتیسم» – مسیر کامل درمان از مرحله غیرکلامی تا جمله‌سازی
خدمات کلینیک گفتار توان‌گستر برای رفتارهای شدید اوتیسم
✔️ ارزیابی علل رفتار با ابزارهای تخصصی
✔️ برنامه‌ریزی اختصاصی برای کودک و والدین
✔️ جلسات درمانی با تیم گفتاردرمانی و روانشناس کودک
✔️ آموزش تکنیک‌های مدیریت بحران برای والدین
✔️ پشتیبانی آنلاین در زمان بحران‌های خانگی
راه‌های تماس و نوبت‌گیری
📞 تماس با ما:
09121623463 – 02634405830
📍 آدرس کلینیک:
کرج، رجایی‌شهر، بلوار انقلاب، نبش میدان اتحاد، ساختمان آراد، طبقه دوم
🌐 سایت تخصصی: digispeech.ir
🛒 فروشگاه پکیج‌ها: digi-download.ir
منابع آموزشی برای والدین:
📱 اینستاگرام:
📺 آپارات و یوتیوب:
📣 تلگرام:
رفتارهایی مانند جیغ زدن یا خودزنی در کودکان دارای اوتیسم، نشانه‌ای از نیاز برآورده‌نشده، ناتوانی در بیان احساسات یا اختلالات حسی است.
با صبر، تخصص، آموزش و همراهی، می‌توان این رفتارها را کاهش داد و کودک را به مسیری امن‌تر، آرام‌تر و ارتباطی‌تر هدایت کرد.
ما در کلینیک گفتار توان‌گستر کرج و دیجی‌اسپیچ در کنار شما هستیم.
✅ این مقاله توسط سیاوش عطایی، آسیب‌شناس گفتار و زبان و متخصص روانشناسی عمومی تهیه شده است.