🧠 تست‌های هوش مناسب برای کودک ۷ ساله مشکوک به کم‌توانی ذهنی تربیت‌پذیر
۱. آزمون وکسلر برای کودکان (WISC)
-
نسخه‌ی WISC-V یا WISC-IV مناسب‌ترین ابزار برای سنجش دقیق هوش در این گروه سنی است.
-
بهرهٔ هوشی کلی (IQ) + ۵ شاخص اصلی: فهم کلامی، استدلال تصویری، حافظه کاری، سرعت پردازش، استدلال سیال.
-
اگر IQ بین ۵۰ تا ۷۰ باشد و همراه با نقص عملکرد سازشی، تشخیص کم‌توانی ذهنی در سطح تربیت‌پذیر مطرح می‌شود.
-
قابلیت بررسی نواحی ضعف و قوت کودک برای تدوین برنامه مداخله.
۲. آزمون هوش استنفورد–بینه (Stanford-Binet – نسخه ۵)
۳. آزمون ریون کودکان (Raven’s Colored Progressive Matrices)
-
غیرکلامی است؛ مناسب برای کودکانی با اختلال گفتار، زبان یا کودکان دو‌زبانه.
-
مخصوصاً اگر بهرهٔ زبانی پایین باشد، می‌تواند نماینده‌ای از استدلال تصویری کودک باشد.
-
نمی‌تواند جایگزین کامل WISC یا استنفورد–بینه شود ولی مکمل خوبی است.
🔍 ارزیابی‌های مکمل:
برای تشخیص کم‌توانی ذهنی تربیت‌پذیر صرفاً تکیه بر تست IQ کافی نیست.
لازم است موارد زیر نیز بررسی شود:
-
مقیاس‌های عملکرد سازشی (Adaptive Functioning) مثل:
-
مشاوره بالینی و ارزیابی روانشناختی جامع
-
بررسی رشدی، عاطفی و خانوادگی توسط روانشناس کودک
✨ پیشنهاد حرفه‌ای:
در کلینیک گفتار توان‌گستر کرج، ارزیابی کامل روانشناختی همراه با تست هوش، تست عملکرد سازشی و مصاحبه بالینی توسط متخصص روانشناسی کودک و آسیب‌شناس گفتار و زبان (سیاوش عطایی) انجام می‌شود تا تصویر دقیقی از توانمندی‌های شناختی، زبانی و رفتاری کودک ارائه شود.
نشانه‌های کودک ۷ ساله مشکوک به کم‌توانی ذهنی تربیت‌پذیر (Mild Intellectual Disability)
معمولاً در سه حوزه اصلی عملکرد شناختی، مهارت‌های سازشی، و رشد گفتار و زبان قابل مشاهده‌اند. این کودکان معمولاً در یادگیری، حل مسئله، درک مفاهیم و مهارت‌های روزمره، کندتر از همسالان خود عمل می‌کنند اما با برنامه‌ریزی و آموزش درست، توانایی کسب مهارت‌های ساده زندگی را دارند.
در ادامه، به مهم‌ترین نشانه‌های بالینی و رفتاری اشاره می‌شود:
🧠 ۱. نشانه‌های شناختی و هوشی
-
بهرهٔ هوشی (IQ) بین ۵۰ تا ۷۰
-
مشکل در یادگیری مفاهیم پایه‌ای مانند شمارش، شناخت رنگ‌ها، اشکال، و درک رابطه بین اشیاء
-
سرعت پایین در حل مسئله یا انجام تکالیف نسبت به همسالان
-
وابستگی به راهنمایی بزرگ‌ترها برای انجام کارهای ساده
-
حافظهٔ فعال ضعیف به‌ویژه در به‌خاطر سپردن دستورالعمل‌ها یا ترتیب‌ها
🗣️ ۲. نشانه‌های زبانی و گفتاری
-
گنجینه واژگانی محدود و استفاده از کلمات ساده یا جملات کوتاه
-
دیر شروع کردن به صحبت کردن یا گفتار نامفهوم
-
درک ضعیف زبان گفتاری یا مشکل در پیروی از دستورات چندمرحله‌ای
-
عدم توانایی در بیان افکار پیچیده یا احساسات به‌صورت دقیق
-
بی‌علاقگی به مکالمه یا ضعف در نوبت‌گیری در گفتگو
🧩 ۳. نشانه‌های رفتاری و هیجانی
-
رفتارهای کودکانه‌تر از سن واقعی
-
وابستگی شدید به والدین یا ترس از محیط‌های جدید
-
مشکل در سازگاری با قوانین اجتماعی یا محیط مدرسه
-
خشم یا گریه‌های ناگهانی در صورت مواجهه با ناکامی
-
کاهش انگیزه برای یادگیری یا فرار از تکالیف
🤝 ۴. مهارت‌های سازشی و عملکرد روزمره
-
مشکل در لباس پوشیدن، غذا خوردن، یا رفتن به سرویس بهداشتی به‌صورت مستقل
-
نیاز به کمک زیاد برای انجام کارهای روزمره
-
ضعف در برنامه‌ریزی و سازمان‌دهی ساده مثل مرتب‌کردن وسایل
-
عدم درک کامل خطرات محیطی (مانند عبور از خیابان)
-
مشکل در دوست‌یابی و بازی گروهی با کودکان دیگر
📈 ۵. شاخص‌های تحصیلی
-
افت تحصیلی آشکار و تفاوت محسوس با همکلاسی‌ها
-
نیاز به آموزش تکراری و شخصی‌سازی‌شده
-
بی‌توجهی در کلاس یا حواس‌پرتی زیاد
-
عدم توانایی در حفظ تمرکز بیش از چند دقیقه
-
درک ضعیف از مفاهیم زمان (مثل دیروز، فردا)
✨ جمع‌بندی کاربردی
اگر کودکی در این سن، در چند حوزه بالا به‌طور پایدار ضعف عملکردی دارد و این ضعف‌ها در زندگی روزمره و تحصیل اختلال ایجاد کرده‌اند، ارزیابی روانشناختی جامع با استفاده از تست‌های هوش و عملکرد سازشی ضروری است.
در کلینیک گفتار توان‌گستر کرج، این ارزیابی‌ها همراه با گفتاردرمانی تخصصی، کاردرمانی ذهنی و مشاوره با والدین به‌صورت کامل ارائه می‌شود.
👨⚕️ برنامه درمانی تخصصی توسط آسیب‌شناس گفتار و زبان و متخصص روانشناسی عمومی، سیاوش عطایی، تنظیم و اجرا می‌گردد.
🔹 الف) تشخیص و ارزیابی اولیه
-
چگونه بفهمیم فرزندمان کم‌توان ذهنی است؟
-
آیا گفتار دیرهنگام نشانه کم‌توانی ذهنی است؟
-
تست هوش مناسب برای کودکان کم‌توان چیست؟
-
آیا فرزندم با تست ریون قابل ارزیابی است؟
-
فرق بین کم‌توانی ذهنی و اختلال یادگیری چیست؟
-
از چه سنی می‌توان کم‌توانی ذهنی را تشخیص داد؟
-
آیا ممکن است تشخیص اشتباه داده شده باشد؟
-
تفاوت کودک تربیت‌پذیر و آموزش‌پذیر در چیست؟
-
آیا کم‌توانی ذهنی با اوتیسم اشتباه گرفته می‌شود؟
-
برای ارزیابی دقیق باید به چه مرکزی مراجعه کنیم؟
🔹 ب) علائم رفتاری و شناختی
-
چرا فرزندم حافظه ضعیفی دارد؟
-
چرا دستورالعمل‌ها را نمی‌فهمد؟
-
چرا سریع خسته می‌شود؟
-
چرا تمرکز ندارد؟
-
آیا کم‌حرف بودن نشانه کم‌هوشی است؟
-
چرا رفتارهای کودکانه دارد؟
-
آیا کندی در یادگیری نشانه کم‌توانی است؟
-
چرا نمی‌تواند ارتباط اجتماعی برقرار کند؟
-
چرا در انجام کارهای ساده مشکل دارد؟
-
چطور متوجه شویم فرزندمان فقط کندذهن نیست؟
🔹 ج) آموزش و مدرسه
-
آیا می‌تواند به مدرسه عادی برود؟
-
در مدرسه چه انتظاراتی از او باید داشت؟
-
چه نوع معلمی برای او مناسب‌تر است؟
-
آیا حضور معلم رابط لازم است؟
-
آیا باید در مدارس استثنایی ثبت‌نام شود؟
-
چگونه تکالیف را برای او ساده کنیم؟
-
چطور می‌توان انگیزه درس خواندن در او ایجاد کرد؟
-
آیا او می‌تواند خواندن و نوشتن یاد بگیرد؟
-
تا چه مقطعی قادر به تحصیل خواهد بود؟
-
آیا می‌توان با بازی به او آموزش داد؟
🔹 د) گفتار و زبان
-
چرا دیر شروع به صحبت کرده است؟
-
آیا گفتاردرمانی می‌تواند کمک کند؟
-
چه تمریناتی برای تقویت گفتار مفید است؟
-
آیا اختلال زبانی او دائمی است؟
-
چرا واژگان محدودی دارد؟
-
چرا جملات را ناقص می‌گوید؟
-
چگونه درک مطلب را تقویت کنیم؟
-
آیا لکنت ممکن است در کم‌توانی رخ دهد؟
-
چه برنامه درمانی برای زبان مناسب است؟
-
چند جلسه گفتاردرمانی در هفته لازم است؟
🔹 ه) رفتارهای اجتماعی و هیجانی
-
چرا زود عصبانی می‌شود؟
-
چرا گریه‌های بی‌دلیل دارد؟
-
چرا با دیگر کودکان درگیر می‌شود؟
-
چرا وابستگی شدید به مادر دارد؟
-
چگونه اعتماد به نفسش را بالا ببریم؟
-
چرا مهارت‌های اجتماعی ندارد؟
-
چرا تقلید از دیگران ندارد؟
-
چرا به تنهایی علاقه دارد؟
-
چگونه مهارت دوست‌یابی را آموزش دهیم؟
-
آیا روان‌درمانی هم لازم است؟
🔹 و) نقش والدین در مداخله
-
ما به عنوان والدین چه کارهایی می‌توانیم انجام دهیم؟
-
چگونه با او ارتباط مؤثر برقرار کنیم؟
-
آیا دعوا یا تنبیه اثر منفی دارد؟
-
چگونه به او آموزش خودمراقبتی بدهیم؟
-
چقدر باید با او تمرین کنیم؟
-
آیا خانه باید محیط خاصی داشته باشد؟
-
چطور زمان‌بندی تمرینات را تنظیم کنیم؟
-
آیا مشارکت والدین در درمان ضروری است؟
-
نقش مادر و پدر چقدر متفاوت است؟
🔹 ز) کاردرمانی و گفتاردرمانی تخصصی
-
چه زمانی برای کاردرمانی مناسب است؟
-
چه تمرین‌هایی برای توجه و تمرکز وجود دارد؟
-
آیا کاردرمانی ذهنی برای او مؤثر است؟
-
برنامه دکتر لکنت برای این گروه مناسب است؟
-
آیا جلسات نوروفیدبک هم می‌تواند کمک کند؟
-
ترکیب گفتاردرمانی و روانشناسی بهتر است؟
-
آیا درمان در منزل هم جواب می‌دهد؟
-
چه مدت زمان نیاز به مداخله دارد؟
-
آیا پیشرفت درمانی قابل پیش‌بینی است؟
-
چه درمانگری برای کودک تربیت‌پذیر مناسب‌تر است؟
🔹 ح) آینده کودک
-
آیا می‌تواند مستقل زندگی کند؟
-
آیا شغل خواهد داشت؟
-
آیا ازدواج ممکن است؟
-
چطور برای آینده‌اش برنامه‌ریزی کنیم؟
-
آیا ممکن است IQ او افزایش یابد؟
-
آیا در بزرگسالی خطر بیماری روانی دارد؟
-
آیا توانایی تصمیم‌گیری خواهد داشت؟
-
آیا می‌تواند مهارتی یاد بگیرد؟
-
چه مشاغلی مناسب او هستند؟
-
آیا نیاز به قیم خواهد داشت؟
🔹 ط) مسائل پزشکی و نوروسایکولوژی
-
آیا علت ژنتیکی دارد؟
-
آیا EEG لازم است؟
-
آیا باید MRI انجام شود؟
-
کم‌توانی ذهنی با چه بیماری‌هایی همراه است؟
-
آیا دارو نیاز است؟
-
آیا دارو باعث بهبود هوش می‌شود؟
-
آیا رژیم غذایی خاصی توصیه می‌شود؟
-
آیا مکمل‌ها مؤثر هستند؟
-
آیا کمبود آهن یا ید نقش دارد؟
-
چه متخصصانی باید کودک را ببینند؟
🔹 ی) مشاوره و خدمات توانبخشی
-
چه مراکزی تخصصی در کرج وجود دارند؟
-
آیا کلینیک گفتار توان‌گستر مناسب این کودکان است؟
-
چگونه وقت مشاوره بگیریم؟
-
آیا امکان ارزیابی کامل در یک روز وجود دارد؟
-
چه نوع پرونده‌ای برای کودک تشکیل می‌شود؟
-
آیا می‌توان از خدمات آنلاین استفاده کرد؟
-
آیا خدمات روانشناسی هم ارائه می‌شود؟
-
آیا گزارش برای مدرسه هم داده می‌شود؟
-
چه مدت بعد نتایج ارزیابی مشخص می‌شود؟
-
هزینه جلسات درمانی چقدر است؟
