راهنمای جامع والدین برای کاهش نگرانی، اضطراب و ترس در طیف اوتیسم
بسیاری از والدین کودکان دارای اوتیسم از این مسئله شکایت دارند:
«بچه‌م از همه‌چی می‌ترسه!»
«کافی‌یه صدای بلندی بشنوه یا برنامه‌اش عوض بشه، سریع دچار اضطراب می‌شه.»
ترس و اضطراب در کودکان اوتیسمی بسیار رایج است، اما با شناخت درست علل، و به‌کارگیری روش‌های درمانی مناسب، می‌توان این مشکل را به‌شدت کاهش داد. در این مقاله، از تجربیات کلینیک گفتار توان‌گستر کرج و آموزش‌های آکادمی دیجی‌اسپیچ استفاده شده تا یک مسیر کاربردی، علمی و روشن برای والدین فراهم شود.
چرا کودکان اوتیسم دچار اضطراب و ترس می‌شوند؟
کودکان دارای اوتیسم معمولاً در ۳ حوزه اصلی دچار چالش‌اند:
🔹 درک اجتماعی پایین
🔹 حساسیت حسی بالا (صدا، نور، لمس)
🔹 نیاز شدید به نظم، ثبات و پیش‌بینی‌پذیری
همین عوامل باعث می‌شود آن‌ها در موقعیت‌هایی که برای دیگر کودکان طبیعی است، دچار اضطراب شدید، ترس یا رفتارهای شدیداً هیجانی شوند.
رایج‌ترین ترس‌ها و اضطراب‌ها در کودکان اوتیسم
-
ترس از صداهای بلند (جاروبرقی، موتور، آژیر)
-
ترس از جمعیت یا محیط‌های شلوغ
-
اضطراب جدایی از مادر یا والد
-
ترس از تغییر در برنامه روزانه یا محیط جدید
-
ترس از لمس شدن، حمام یا لباس خاص
-
اضطراب هنگام انتظار، جابه‌جایی، نوبت گرفتن
-
ترس‌های خیالی یا وسواس‌های ذهنی تکرارشونده
علائم اضطراب در کودکان اوتیسم
علائم اضطراب ممکن است رفتاری یا فیزیکی باشد:
🔺 جیغ‌زدن، گریه شدید یا خودزنی
🔺 فرار یا پنهان شدن
🔺 چسبیدن به والدین
🔺 لکنت یا سکوت ناگهانی
🔺 پرش‌های مداوم، تکان‌های بدنی
🔺 بی‌قراری و ناتوانی در تمرکز
🔺 اختلال در خواب یا اشتها
چگونه اضطراب را در کودک اوتیسمی کاهش دهیم؟
✅ ۱. شناسایی عامل اضطراب
اولین قدم، شناخت دقیق محرک اضطراب‌زا است. درمانگر با مشاهده، مصاحبه با والد و گاهی پرسشنامه‌هایی مانند GARS یا فرم اضطراب کودک، دلایل ترس را بررسی می‌کند.
✅ ۲. ایجاد روتین روزانه ثابت
کودکان اوتیسمی عاشق ثبات‌اند.
داشتن برنامه روزانه با تصاویر یا کارت‌های PECS کمک می‌کند کودک بداند چه چیزی در انتظارش است و اضطراب کمتری تجربه کند.
📆 جدول تصویری روزانه = آرامش بیشتر
✅ ۳. استفاده از روش‌های رفتاردرمانی
در کلینیک گفتار توان‌گستر، از تکنیک‌های ABA و مدیریت رفتار برای کاهش اضطراب استفاده می‌شود:
🟢 جایگزینی رفتار (مثلاً به‌جای گریه، اشاره به کارت “ناراحتم”)
🟢 تمرین تدریجی قرارگیری در موقعیت ترس‌آور
🟢 پاداش‌دهی به رفتارهای آرام و کنترل‌شده
🟢 آموزش تنفس عمیق، فشار دادن دست، یا لمس اشیای آرام‌بخش
✅ ۴. تقویت ارتباط و گفتار برای بیان احساس
کودکی که نمی‌تواند احساسش را بگوید، بیشتر می‌ترسد یا خشمگین می‌شود. با آموزش واژه‌هایی مثل:
-
ترسیدم
-
ناراحتم
-
نمی‌خوام
-
صدا بلنده
و استفاده از تصاویر، کودک یاد می‌گیرد احساسات خود را بیان کند به‌جای واکنش‌های شدید.
📦 پکیج «از واژه تا گفتار» و «تربیت شنیداری و مفاهیم» دقیقاً روی این موضوع کار می‌کنند.
✅ ۵. تمرینات حسی و آرام‌سازی
در مواردی که اضطراب ناشی از اختلال پردازش حسی است، می‌توان از:
🎨 بازی‌های حسی (مثلاً شن جادویی، پتوهای وزنه‌دار، توپ درمانی)
🎧 هدفون حذف‌کننده نویز
💆 لمس‌های ملایم و بازی‌های ماساژ درمانی
🧘 تمرینات تنفس، آرام‌سازی عضلات و یوگای کودکانه
استفاده کرد.
در پکیج «کودک نابغه من» مجموعه‌ای از بازی‌های آرام‌سازی حسی آموزش داده شده است.
✅ ۶. آموزش والدین
درمان بدون آموزش والدین ناقص است. والدین باید:
🔸 بدانند کودکشان چگونه اضطراب را تجربه می‌کند
🔸 رفتارهای او را نشانه‌گذاری و تحلیل کنند
🔸 برنامه تمرینی روزانه در خانه اجرا کنند
🔸 از واکنش‌های شدید یا تنبیه کودک پرهیز کنند
در کلینیک توان‌گستر، والدین جلسات آموزش عملی همراه با تمرین خانگی دریافت می‌کنند.
پکیج‌های مؤثر دیجی‌اسپیچ برای درمان اضطراب در اوتیسم
📦 پکیج «کودک نابغه من»
📦 پکیج «از واژه تا گفتار»
📦 پکیج «صفر تا صد آموزش گفتاری اوتیسم»
📦 پکیج تصاویر ارتباطی PECS
📦 پکیج ویژه بازی‌های شناختی و کنترل احساسات
همه این پکیج‌ها دارای ویدیو، جزوه، تمرین، و پشتیبانی هستند و از طریق:
🔗 digi-download.ir قابل تهیه‌اند.
خدمات کلینیک گفتار توان‌گستر کرج
✔️ ارزیابی دقیق اضطراب کودک
✔️ آموزش تخصصی والدین
✔️ جلسات گفتاردرمانی و رفتاردرمانی تلفیقی
✔️ تکنیک‌های آرام‌سازی و تنظیم حسی
✔️ پیگیری و مشاوره آنلاین هفتگی
✔️ محیط کودک‌محور و امن برای اجرای تمرینات
راه‌های ارتباطی برای شروع درمان:
📞 تماس: 09121623463 – 02634405830
📍 آدرس: کرج، رجایی‌شهر، بلوار انقلاب، نبش میدان اتحاد، ساختمان آراد، طبقه دوم
🌐 وب‌سایت: digispeech.ir
🛒 فروشگاه: digi-download.ir
شبکه‌های آموزشی والدین:
📱 اینستاگرام:
📺 آپارات و یوتیوب:
📣 تلگرام:
اضطراب و ترس در کودکان اوتیسم، قابل مدیریت و درمان است.
با شناخت محرک‌ها، اجرای تکنیک‌های درمانی تخصصی، آموزش والدین، و استفاده از پکیج‌های ساختارمند، می‌توان به کودک کمک کرد تا در محیطی امن، قابل پیش‌بینی و حمایت‌شده زندگی کند.
ما در کلینیک گفتار توان‌گستر کرج و دیجی‌اسپیچ در کنار شما هستیم تا اضطراب کودک‌تان را به آرامش، و ترس او را به اعتماد تبدیل کنیم.
✅ این مقاله توسط سیاوش عطایی، آسیب‌شناس گفتار و زبان و متخصص روانشناسی عمومی تهیه شده است.